Na obalama Jadrana Srpska vojska i narod, njih 300.000, bili su u jadnom stanju, iscrpljeni, gladni, ranjeni, sa krpama umesto opanaka na nogama. Hrabro su hodali u koloni. To je zadivilo italijansku mornaricu.
– Srbi dostojanstveno marširaju i umiru! – ovaj i puno sličnih detalja epskog događaja iz 1915. sa obala Jadranskog mora našlo se u knjizi „Za Srpsku vojsku”, koju je priredila Mila Mihajlović, novinar RAI i pisac iz Rima, i donela u Srbiju.
Srž knjige čini reprint izdanje dokumenta italijanske Ratne mornarice iz februara 1917. godine i sadrži 120 originalnih fotografija, kaže autor Mila Mihajlović.
Italijani su naročito ponosni na ovu operaciju svoje mornarice i smatraju je pretečom svih „humanitarnih akcija” današnjice. Zato će u palati Barberini početkom maja održati promociju knjige „Za Srpsku vojsku”, na kojoj će biti politički vrh Italije i Srbije.
– Krajem daleke 1915. godine, usred zime, Srpska vojska našla se u kleštima armija Centralnih sila i bila prisiljena na povlačenje kroz Albaniju. Vojska se povlačila u pratnji naroda, pod neprekidnom vatrom neprijatelja koji se ustremio da je potpuno uništi. Odstupnicu je kod Elbasana obezbeđivao regent Aleksandar Karađorđević sa 22.000 konjanika. Na obalama Jadrana, spaseni su od uništenja zahvaljujući vojnoj akciji italijanske Kraljevske mornarice, koja ih je pod napadima Austrijanaca prebacila na drugu obalu mora – objašnjava Mila Mihajlović šta se dešavalo tih pet meseci na Jadranskom moru.
Od 12. decembra 1915. pa do 29. februara 1916. godine, impozantnom vojnom i humanitarnom operacijom Ratna mornarica Italije je na Siciliju, u Bari, Valonu i Brindizi prvo prebacila zarobljenike, potom vojsku, narod, kralja, Generalštab, premijera Pašića i članove srpske vlade. Grčka kao saveznik u to vreme, iz straha od zaraznih bolesti, nije htela da primi Srbe na Krf.
– Ukrcano je i spaseno 136.000 srpskih vojnika i 11.651 ranjenik i bolesnik. Preostala konjica od preko 13.000 ljudi i 10.000 konja. Skoro 23.000 austrougarskih vojnika, zarobljeno još tokom prve godine rata, prebačeno je u zarobljeništvo u Italiju. Na brodovima se našlo i 50 topova, jer ponos srpskog naroda ništa nije hteo neprijatelju da ostavi. I još više od sto hiljada izbeglog srpskog naroda koji je krenuo za vojskom – opisuje ovu operaciju u ovim dokumentima italijanski admiral Luiđi Bineli Manteli, načelnik GŠ italijanske vojske.
Italijanski admiral dalje govori i o junaštvu svojih trupa. Osokoljeni srpskim herojstvom i Italijani su stupili u krvavu bitku da bi spasli 1.500 srpskih ranjenika. Samo na prilazima luci Drač izgubili su 800 vojnika i mornara.
Na fotografijama koje su se našle na stranicama ove knjige vidi se i kralj Petar sa narodom tokom evakuacije. Tu je regent Aleksandar sa Slobodanom Jovanovićem i admiralom Kutinelijem u italijanskom čamcu. Vidi se kako italijanski mornari sa broda iznose teško bolesnog vojvodu Radomira Putnika. Na slikama su i srpski konji, koji su spasavani italijanskim čamcima.
– Pred svakom slikom, čitalac se utapa u te dane istorije i preplavljuje ga drama neviđenih patnji i žrtava. Istovremeno, hronika dešavanja beleži napore i ističe vrednosti poput ljudskog dostojanstva i solidarnosti što, i u uslovima najbrutalnije realnosti koju je ljudski rod uspeo da proizvede, ipak ostaju sačuvane u ljudskoj duši. Ovaj značajni projekat “Za Srpsku vojsku” na najbolji način otvara obeležavanje stogodišnjice početka Prvog svetskog rata – kaže italijanski admiral Luiđi Bineli Manteli.
Pukovnik Mitrović: Hvala vam, Italijani!
U vojnoj istoriji Italije ostale su zabeležene reči pukovnika Mitrovića, načelnika Vrhovnog štaba Srpske vojske, posadi krstarice ‘Ćita di Katanija’: „Dobro zna i razumeva Srpska vojska vaš plemeniti rad. Danas i zauvek, za ovaj bespregorni poduhvat neka vas prate, o mornari Italije, zahvalnost i zavet cele Srbije, koja se na vašim brodovima danas ponovo rađa i zaklinje da vrati i potvrdi svoje sveto pravo da postoji i da pobeđuje!”
(Dnevno)
