Svaki grad u Srbiji ima nekoliko svojih simbola po kojima je poznat široj javnosti.
Smederevo ima tu sreću i privilegiju da se među njegovim simbolima nalazi i jedna škola: gradska gimnazija, koja se s pravom vezuje za pojam kvalitetnog obrazovanja i koja će sledeće godine obeležiti vek i po postojanja i rada.
Sve je počelo davne 1871. godine kad je u nakadašnjoj prestonici srpske despotovine otvorena takozvana Realka, mala gimnazija, koja je prve godine upisala 35 učenika. Škola je počela da radi u prostorijama Načelstva a prvi direktor, ujedno i profesor srpske gramatike i zemljopisa, bio je Milan Maksimović.
Zajedno sa njim, temelje školstva i gimnazije u Smederevu udarali su Franjo Elezović, Jovan Marković, Jovan Bademlić i Josif Marković. Osim gramatike i zemljopisa, učenici su izučavali računanje, crtanje i krasnopis, nemački jezik, pevanje, gimnastiku i veronauku.
Otvaranju škole prethodilo je višegodišnje nadgornjavanje smederevskih vlasti, koje su tražile otvaranje škole i beogradskih vlasti, koje su smatrale da je zahtev poreuranjen.
Malo pomalo, razred po razred i 1879. godine škola je prerasla u nižu četvorogodišnju gimnaziju. Dve godine kasnije u četiri razreda znanje je sticalo 119 đaka, od čega 99 muških i 20 ženskih.
Školi su 1912. pripojene Privatna niža ženska gimnazija, Privatna trgovačka i Ženska škola. Škola je dobila status mešovite i imala je 340 učenika.
Do tad a i kasnije škola je više puta menjala objekte u kojima je držana nastava, kao i izgled. Posebno su bile krupne promene u izgledu objekta koje su izvršene 1923-1924. godine.
Zbog stalnog nedostatka prostora Banska uprava je 1930. godine otkupila zgradu tadašnje odsnovne škole a od braće Rašić je kupljeno susedno imanje, čime su obezbeđeni uslovi za kasnije proširivanje škole i izgradnju novih učionica.
Arhitekte, stručnjaci Zavoda za zaštitu spomenika, su preteču današnje građevine, koja privlači poglede prolaznika, opisali ovim rečima: objekat je imao pravougaonu osnovu i to je današnji bočni front zgrade u ulici Save Nemanjića. Godine 1923-1924. zgrada je adaptirana i proširena, čime je dobila sadašnji izgled u obliku ćiriličnog slova „P”. To je masivna, reprezentativna građevina i dugo je bila uzor građenja prosvetnih ustanova u ondašnjoj Srbiji.
Arhitektonska koncepcija objekta zasnovana je na simetričnoj kompoziciji. Ova kompozicija izražena je naročito u arhitektonskom rešenju dela građevine prema ulici sa srednjim naglašenim delom i ogromnom razuđenom atikom iznad.
Zgrada Gimnazije oblikovana je u duhu akademizma s kraja XIX veka, sa stilskom obradom i elementima neorenesanse i klasicizma. Bogatstvom plastične obrade odlikuje se naročito spratni deo zgrade.
Zgrada je zidana od tvrdog materijala, opekom starog formata u krečnom malteru. Debljina zidova je od 45 do 60 cm. Krov je složene konstrukcije, pokriven biber crepom.
Inače, škola je 1920. godine, posle Prvog svetskog rata, postala potpuna osmorazredna škola i dobila sadašnji naziv Smederevska gimnazija.
Više puta rađena su doziđivanja novog prostora, a najobimnija su bila ona 1935. godine, kad su uspostavljeni nastavni kabineti i biblioteka.
I u Drugom svetskom ratu škola je delila mukotrpnu sudbinu naroda. Odmah po ulasku u grad, nemački okupatori su zgradu izuzeli za svoje potrebe, pa su se profesori i đaci snalazili po drugim zgradama. U prvoj ratnoj godini bilo je samo pedesetak radnih dana.
Eksplozija municije u Tvrđavi, 5. juna 1941. godine, teško je oštetila Gimnaziju, čija je zgrada za upotrebu osposobljena tek posle dve godine.
Evo šta o tom periodu piše na zvaničnom sajtu najpoznatije škole u smederevskom kraju.
Gimnazijska zgrada je za nastavu osposobljena tek za početak školske 1943/44. ali dva meseca kasnije u Gimnaziji je formirana bolnica za ranjenike a učenici su nastavu pohađali u prostorijama Okružnog suda i sali bioskopa. Odeljenja su bila spojena, imali su smanjen broj časova a jedanput mesečno učenici su dobijali pitanja a u martu polagali ispite. Aprila 1944. počela je redovna nastava ali ubrzo se dogodilo savezničko bombardovanje Smedereva pa je škola ponovo prekinula rad. Pri kraju rata Nemci su prilikom povlačenja iz besa zapalili zgradu Gimnazije kada je izgorelo jedno krilo i centralni deo zgrade.
Posle oslobođenja, januara 1945. sazvan je sastanak roditelja i formiran Školski savet čiji je osnovni zadatak bio da organizuje rasčišćavanje ruševina u zgradi Gimnazije i njeno osposobljavanje za nastavak rada. Te godine je nastava počela u januaru i to u deset učionica „Gornje osnovne škole“ a tri odeljenja su radila u jednoj privatnoj zgradi. U tim prostorijama je organizovana i nastava školske 1945/46. Tada je bilo upisano 1.099 učenika a tokom godine je doseljeno još 72. Među učenicima je bilo dosta siromašnih i sa sela pa je za njih organizovan poseban internat na Dunavu. Nastava je te godine za redovne učenike počela kasnije jer je pre toga, u pet odeljenja namenjenim za Gimnaziju, počeo svakodnevno da radi kurs za oficire a nastava za redovne učenike je počela tek 24. septembra. Nastavni program je bio skraćen a nastava održavana svakog drugog dana.
Zgrada Gimnazije je popravljena tek za školsku 1947/48. kada je počela normalizacija nastavnog rada i drugih obrazovnih, društvenih, kulturnih i sportskih aktivnosti učenika.
Reorganizacijom obrazovnog sistema 1951. kada je uvedeno obavezno osnovno osmogodišnje školovanje, u Gimnaziji je počelo postepeno ukidanje nižih razreda i od školske 1954/55. Gimnazija postaje četvorogodišnja srednja škola.
Poslednji veći građevinski radovi pre ovih današnjih na Gimnaziji su izvršeni 1972. godine, kad su dograđene četiri učionice.
Osim toga, učenici su u okviru proširenog kompleksa dobili fiskulturnu salu i radionicu za tehničko obrazovanje a u dvorištu škole izgrađeni su sportski tereni.
Poslednjih godina škola je bila prilično propala. Fasada se ljuštila, zbog dotrajale stolarije i instalacija, grejanje je bilo slabo, što je u znatnoj meri otežavalo odvijanje nastave.
Zbog toga je prošle godine izvršena temeljana rekonstrukcija zgrade, koja je koštala više od milion i po evra.
Sredstva su obezbedili Kancelarija za upravljanje javnim ulaganjima Vlade Srbije, većim delom od donatora iz Evropske unije i grad Smederevo.
Osim obnove fasade i zamene krova, na zgradi je postavljena nova pvc stolarija, zamenjene su stare instalacije i dotrajali podovi, a novi izgled dobili su i fiskulturna sala, svečana sala, kabineti i učionice. Zamenjen je i kotao za grejanje. Umesto lož ulja od ove školske godine koristi se pelet.
Gimnazija ima nemerljiv značaj u prošlosti ali i budućnosti ne samo Smedereva i okoline. U njoj je dobro znanje steklo više od 20.000 dečaka i devojčica, od kojih su mnogi svojim znanjem i rezultatima zadužili i svoj srpski rod i čovečanstvo. Najpoznatiji među njima svakako je književnik Branislav Nušić, nenadmašni satiričar srpske književnosti i simbol tragične i slavne srpske istorije.
Od osnivanja, smederevski hram nauke je jedna od najprestižnijih gimnazija u Srbiji. Direktor ustanove Aleksandar Marinković i njegovi saradnici s ponosom ističu da je ona to i danas.
U njoj je nastala prva pozorišna grupa u Smederevu, prvo pevačko društvo, većina gradskih sportskih klubova i društava.
Prvi direktor bio je profesor srpske gramatike i zemljopisa Milan Maksimović. Osim njega i sadašnjeg prvog čoveka škole Aleksandra Marinkovića, na mestu direktora izmenilo se još 40 profesora.
Kao spomenik kulture, zgrada se nalazi pod nadzorom Zavoda za zaštitu spomenika kulture.
Preko puta škole nalazi se spomenik jednog od prvih srpskih prosvetitelja Dositeja Obradovića, koji budnim okom motri da u Gimnaziji sve bude kako treba i da ona i za buduća pokolenja ostane rasadnik naučnika, lekara, inženjera i književnika.
Projekat sufinansiran iz budžeta grada Smedereva.
Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
