U novijoj srpskoj istoriji, posebno s kraja 19. i početkom 20. veka, bilo je mnogo uspešnih ljudi koji su deo svog bogatstva potrošili na izgradnju zadužbina koje su ostavili u amanet srpskom narodu.
Jedan od takvih je i Petar Radovanović Brdar iz Mihajlovca kod Smedereva.
On je svom rodnom mestu i njegovim budućim naraštajima ostavio dve najveće svetinje koje se mogu ostaviti: školu i crkvu.
Iz knjige „Crkva u Mihajlovcu“, male po obimu, ali pune dragocenih podataka o ovom lepom kraju, čiji su autori dr Mlađan Cunjak i mihajlovački sveštenik Milisav Ilić, saznajemo neke od Radovanovićevih osnovnih biografskih podataka.
Sudeći po uvodu može se naslutiti da je u pitanju bio poslovan čovek koji je u to vreme, rečeno sadašnjim novogovorom, bio „kontroverzni biznismen“, ali kojem se ne može osporiti da je bio nadasve dalekovid i širokogrud prema zavičaju:
-O Petru Radovanoviću Brdaru po Mihajlovcu i danas kruže razne priče, u koje mi ovog puta ne želimo da zalazimo, ali ćemo na osnovu raspoložive pisane građe pokušati da donekle rasvetlimo lik ovog velikog dobrotvora.
Po autorima Radovanović, koji je u narodu mnogo poznatiji bio po nadimku Brdar nego po prezimenu, rođen je 1815. godine „u selu Tomkinu, koje pripada Ljubiškom srezu (u pitanju je nekadašnji Ljubićki srez – napomena autora) a Rudničkom okrugu“. Dakle u okolini Gornjeg Milanovca.
Otac mu je bio Radovan a majka Stojanka. Po ocu je Petar i dobio prezime. Pravo, dotadašnje, porodično prezime nije poznato.
Radovan se bavio izradom brda za razboje (tkanje) pa je dobio nadimak Brdar.
Sin je od oca nasledio i zanat i nadimak. Po kojem je, kažu pisani tragovi ali i usmena svedočenja, bio poznat „širom Srbije“.
Petar je imao pet godina kad se njegova porodica doselila u tadašnju Konjsku, koja će 39 godina kasnije promeniti ime u Mihajlovac.
-Po smrti oca Petar je nastavio njegov posao, nepokornim radom i odgovarajućom štednjom uspeo je da stekne veliko imanje. Pored osnovnog zanimanja, odnosno bavljenja zemljoradnjom, Petar se nije libio da u ponekim momentima nešto kupi i da to preproda – napisaše dr Cunjak i sveštenik Ilić.
Zanimljivo je da je čovek, uprkos uspešnoj karijeri koju je napravio, bio nepismen. Nije pročitao ni jednu knjigu ali je bio svestan koliko je za budućnost znati i čitati i pisati. I imati školu.
Sve čini svoje, buran život i težak rad posebno, pa je Brdar umro u 65. godini. Sahranjen je u crkvi-zadužbini koju je podigao. Zapravo, ispod crkve. S južne strane crkve, u temelju, nalazi se ploča dimenzija 60 sa 40 centimetara, sa natpisom:
-Xristian, Xristiane: Ispod ovog spomena leži telo Patra Radovanovića u grobnici žitelja Mihailovačkog i nigda nezaboravljenog darodavca u zajednici sa suprugom svojom Petriom i celom familiom sa desne strane ovog sveti hrama počivaju. Predstavi se u 65. God. Svog života meseca 30. dekembra 1880. leta“.
Prilikom radova na sanaciji temelja crkve na podu, uz zid, pronađen je otvor koji vodi u grobnicu. Baš na mestu gde se nalazi spoljna ploča. Otvor je velikih dimenzija i zazidan je od 14 redova cigle. Iz nekog razloga, otvor nije diran, nego je prekrečen, tako da se ne zna ni kako unutrašnjost kripte izgleda, ni ko u njoj počiva.
Ono što se zna je daleko važnije: pre nego što je preminuo Brdar je uspeo da svom selu i svojim komšijama podari dve pomenute zadužbine.
Škola u Mihajlovcu (selo se prvo zvalo Mihailovac, ali ga je narod vremenom, zbog lakšeg izgovora prekrstio u Mihajlovac) počela je sa radom 1854. godine. Nije poznato da li u odmah zgradi koju je napravio Radovanović. Ova dilema otud što postoje pisani tragovi da je Brdareva škola potpuno završena 1869. godine.
Postoji i mogućnost da je 1854. godine Brdar napravio manju zgradu a kasnije je, zbog povećanja broja đaka, proširivao. Ili se nastava odvijala u nekom drugom objektu, da bi 1869. godine bila preseljena u novu školsku zgradu.
Školska zgrada je narodu služila skoro čitav vek . Posle Drugog svetskog rata, 1948/1949. godine, Mihajlovčani su sagradili novu školu. I dali joj ime po Savi Kovačeviću, poznatom partizanskom junaku iz Crne Gore, komandantu proleterske divizije, koji je poginuo u Bitci na Sutjesci a komunistička vlast ga proglasila za narodnog heroja.
Posle izgradnje nove škole stara je služila kao dom kulture.
Na nekadašnjoj školi postoji spomen ploča na kojoj, između ostalog piše: „Rodo ljubivši Petar Radovanović, član konštanski, ljubitelj vere i prosvete, ozida ovu školu o svom trošku – za svoju dušu i večni spomen i ustupi svojoj opštini na poklon. Živio!! I živili ovakovi veliki priložnici kao štoe naš Patar!!!!
Deceniju i po nakon što je selu podario crkvu, Brdar je odlučio da mu sagradi i crkvu. Naišao je na veliku podršku ali i pomoć opštine.
Izgradnja crkve, koja je posvećena proroku Iliji, najverovatnije je započeta 1870. godine. Završena je i osvećena tri godine kasnije.
Na crkvi se nalazi mermerna ploča, na kojoj je uklesan sledeći natpis:
-Ovaj sveti Xram Božiji u slavu i čest sveti Proroku Iliji sazida Petar Radovanović iz Mihajlovca, o svem sopstvenom novcu: pomoću Opštinskog materijala i to 300.000 komada cigle i 22.000 oka kreča s podvozom. Dana 20. jula 1873. godine.“
Zahvaljujući Petru Radovanoviću, vrednim meštanima Mihajlovca ali ponajviše preduzimljivim sveštenicima koji su u selu služili, Mihajlovac danas ima jednu od lepših crkvi u okolini sa portom kojoj, po lepoti i uređenosti, nadaleko nema premca.
Projekat sufinansiran iz budžeta grada Smedereva.
Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
