U mađarskoj revoluciji 1848. Srbi u Sentomašu izjasnili su se u maju 1848. za uspostavljenu Srpsku Vojvodinu.
Sredinom juna u Sentomaš je došlo 300 dobrovoljaca iz Srbije sa 3 topa, i za odbranu varoši podignuta su 4 šanca, po jedan na putu za Novi Sad, Stari Bečej, Feketić i Vrbas.
Istovremeno u Sentomašu su formirane 4 čete od po 450 dobrovoljaca i raspoređene po šancima. Dobrovoljci iz Srbije branili su šanac na putu za Stari Bečej, koji je narod prozvao Srbobranom – po kome mesto danas nosi ime.
Odbrana je pojačana 9. jula sa jednom četom krajišnika sa 3 topa. Dana 10. jula ujutro mađarske snage napali su šance na Velikom bačkom kanalu i reci Krivaji, ali su vatrom branilaca zaustavljeni i primorani da se povuku.
Potom su branioci između ova dva šanca podigli još jedan manji šanac i poseli ga sa 100 ljudi i jednim topom. Odbranu je 18. avgusta pojačao bataljon krajišnika, čiji je komandant preuzeo komandu nad svim snagama.
U zoru 19. avgusta Mađari su ponovo napali sa svih strana, ali je odbrana odbila više njihovih juriša i prinudila ih na povlačenje. Treći napad Mađari su preduzeli 21. septembra sa oko 40.000 vojnika: u zoru su opkolili varoš i posle dvočasovne artiljerijske pripreme napali na sve šance, ali su oko 5 sati popodne prinuđeni na povlačenje. Ubrzo potom Mađari su napustili okolna mesta, pa su Sentomaš napustile jedinice koje su ga branile, ostavivši samo 4 čete meštana i 9 topova, oko 2.600 ljudi.
Mađarske snage su pod komandom generala Percela u prvoj polovini marta 1849. probile front austro-srpskog korpusa između Kule i Vrbasa i ugrozile Sentomaš u koji se vratila četa krajišnika, oko 250 dobrovoljaca iz Srbije i četa nemačkih gardista-dobrovoljaca.
U odbranu se uključio i veći broj izbeglica iz okolnih mesta, koja su zauzeli Mađari. Pošto je rukovodstvo odbrane, uz punu podršku stanovništva, odbilo Percelov poziv na kapitulaciju, Mađari su 3. aprila u zoru napali posadu u šancima prema Vrbasu i Novom Sadu: prvi redut je odbio 2 juriša, ali je drugi osvojen. Mađari su napad podržali jakom artiljerijskom vatrom i zapalili magacin sa municijom, što je izazvalo paniku kod branilaca. Mađarske trupe su to iskoristile, izvršile juriš i u 10 sati ujutro prodrle u Sentomaš, napale iz pozadine šanac prema Vrbasu i zauzele ga.
Pojava Mađara u varoši izazvala je opštu pometnju među meštanima, koji su bežali preko mosta i gazova na reci Krivaji prema Starom Bečeju, a za njima se povukla i posada iz neosvojenih šanaca. Mađarske trupe opljačkale su grad, a oko 4.000 Srba poginulo je u borbi, udavilo se u reci Krivaji ili je pobijeno posle bitke.
Projekat sufinansiran iz budžeta opštine Srbobran.
Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
